Modernisation of Higher Education in Central Asia Through New Technologies (HiEdTec)
MODERNISATION OF HIGHER EDUCATION IN CENTRAL ASIA
MODERNISATION OF HIGHER EDUCATION IN CENTRAL ASIA
THROUGH NEW TECHNOLOGIES
THROUGH NEW TECHNOLOGIES
( HiEdTec )
( HiEdTec )
TÄZE TEHNOLOGIÝALAR ARKALY MERKEZI AZIÝADA ÝOKARY
TÄZE TEHNOLOGIÝALAR ARKALY MERKEZI AZIÝADA ÝOKARY
BILIMIŇ KÄMILLEŞDIRILMEGI
BILIMIŇ KÄMILLEŞDIRILMEGI
Kafedra müdiri, u
ly mugallym Jumaýew Baýram
bayramtdei87@mail.ru
+993 61 14 82 24
TÜRKMENISTANYŇ
DÖWLET
ENERGETIKA
INSTITUTY
STATE
ENERGY
INSTITUTE
of
TURKMENISTAN
Tehniki ulgamlaryň awtomatikasy kafedrasy
Department of automation of technical systems
Sapak
:
Gözegçilik
-
ölçeg serişdeleri
Course
: Control-measurement devices
Tema
:
I
onizassion
, p
ýezoelektrik we u
ltr
a
ses datçikleri
Ionizasion ölçeg özgerdijiler ionizirleýji
şöhläniň täsirinde käbir maddalarda
gazlaryň ionlaşma ýa-da lýuminessensiýa
hadysasynyň döremegine esaslanýar. Eger-
de suratda görkezilen gaz saklaýan kamera
β
-şöhleler (radioaktiw şöhleler) bilen täsir
edilse
,
onda elektrik zynjyryna birikdirilen
elektrodlaryň arasyndan tok akar. Bu tok
elektrodlara berilýän naprýaženiýä, gaz
gurşawynyň düzümine we dykyzlygyna,
kameranyň we elektrodyň ölçeglerine,
ionizirleýji şöhlenenmäniň özboluşlylygyna
we intensiwligine baglydyr.
Aşakdaky
suratda kameradaky
toguň
(I)
bahasy
nyň
elektrodlara berilýän
naprýaženiýä we
ş
öhlenenmäniň intensiwligine
(
J
)
baglylygy görkezilýär.
Häsiýetnamanyň I böleginde kameradaky tok onuň
elektrodlaryna goýulan naprýaženiý
ä
göni proporsionallykda ösýär,
soňra onuň ýokarlanmasy peselýär we II bölekde doýgunlaşma
ýagdaýyna geçýär. Bu ýagdaýyň şeýle bolmagy kamerada döreýän
hemme ionlaryň elektrodlara ýetýändigini görkezýär. Häsiýetnamanyň
III böleginde ikilenji ionizasianyň täsirinde ionizasion tok ýene-de
ösüp başlaýar. Ikilenji ionizasiýa hadysasy birlenji elektronlaryň we
ionlaryň neýtral molekulalara urulmagy bilen düşündirilýär.
Mundan beýläk naprýaženiýäniň beýgelmegi
(IV bölüm) başlangyç ionizasiýa bagly bolmaýar we
üznüksiz razrýad başlaýar. Üznüksiz razrýad bolsa
diňe şöhlenenmäniň intensiwligine bagly bolup galýar.
Gaty materiallarda α-şöhleler gatlagy kesip geçmän
,
siňip galýarlar,
bu
şöhleleriň
onlarça mikrometr galyňlygy kesip geçmäge ukyby bardyr.
Şonuň üçin hem
,
α-şöhleleri ulanmaly bolanda α-şöhlelendirijini
özgerdijiniň içinde ýerleşdirmeli bolýar. β-şöhleler pozitronlaryň
akymy bolup, α-şöhlelere garanyňda olar
yň
ionizirleýji güýji pesdir,
emma geçijilik ukyby ýokarydyr. β-şöhleler millimetr galyňlykdaky
materiallary kesip geçmäge ukyplydyr. Şonuň üçin hem
,
olary
özgerdijiniň içinde
we
daşynda ýerleşdirip bolýar.
β-bölejikler maddadan geçenlerinde maddanyň
elektronlary we ýadrosy bilen täsirleşip
,
olar
tarapyndan siňdirilýär, şeýlelikde
,
täsirleşmäniň
netijesinde β-bölejikleriň belli bir bölegi serpikdirilýär.
β-bölejikleriň maddanyň gatlagynyň
galyňlygyna
baglylykda siňdirilmesi aşakdaky görnüşde
häsiýetlendirilýär:
Bu ýerde, N – β-bölejikleriň sany, d –
gatlagyň
galyňlygy,
N
0
– siňdirýän maddanyň ýok halatynda β-bölejikleriň sany, μ
– gowşama koeffisiýenti. γ-şöhleler radioaktiw öwrülişiklerde
ýüze çykýan örän kiçi uzynlykly (10
-8
– 10
-11
sm
çäklerinde
)
elektromagnit yrgyldylardyr. γ-şöhleleriň geçijilik ukyby örän
ýokarydyr. Maddanyň içinden geçip
,
γ-şöhleler aşakdaky
deňlige laýyklykda gowşaýarlar.
Bu ýerde,
J –
maddanyň içinden geçen
γ-şöhleleriň
intensiwligi,
J
0
–
madda berilýän γ-şöhleleriň intensiwligi,
d
– maddanyň galyňlygy,
μ
– gowşama koeffisiýenti.
Görkezilen baglanşyklar materiallaryň galyňlygyny,
suwuklyklaryň we gazlaryň dykyzlygyny we
beýlekileri
ölçemegä mümkinçilik berýär.
Ionizasion kameralaryň we hasa
pla
gyçlaryň konstruksiýasy dürli
görnüşli bolup
,
olar şöhlenenmäniň görnüşine baglydyr. Aýratyn
bölejikleriň hem-de uly bolmadyk γ-şöhlelenmeleri hasaba almak üçin
gazzarýadsyzlanmaly (
gazorazrýad
)
hasabalgyçlar peýdalanylýar.
Gaz
zarýadsyzlanmaly
hasa
pla
gyç metallik silindrden
(
1
)
,
metallik silindriň içinde dartylan inçejik wolfram siminden
(
2
)
ybarat
bolup
,
bu elektrodlaryň ikisi hem aýna silindre
(3
)
ýerleşdirilen.
Elektrodlaryň arasyndaky giňişlik kiçi basyşda gaz bilen doldurylýar.
α, β, γ-şöhlenendirijiler hökmünde radioaktiw izotoplar
peýdalanylýar. Ölçeg tehnikasynda peýdalanylýan şöhlenendiriji
çeşmeler şöhlenendirmek üçin ýeterlik derejede energiýa eýe
bolamalydyrlar (kobalt-60, stronsiý-90, plutoniý-239).
Ionizirleýji şöhlenenme peýdalanylýan ölçeg abzallaryň esasy
artykmaçlygy kontaktsyz ölçeg geçirmeklik mümkinçiligi bolup
durýar. Kontaktsyz ölçeg geçirmek, esasan
,
partlama howply we
agressiw ýa-da temperaturasy ýokary hem-de uly basyş astynda
durýan
gurşawlarda
ölçeg geçirmekde örän zerurdyr.
Bu ölçeg özgerdijileriň esasy ýetmezçiligi
ýörite biologiki goragyň peýdalanylmasydyr.
Elektrolitik ölçeg özgerdijiler
Elektrolitik ölçeg özgerdijiler elektrolit suwuklygynyň garşylygyna we
konsentrasiýasyna baglylykda işlemeklige esaslanandyr.
Olar
,
esasan
-da,
suwuklyklaryň we erginleriň konsentrasiýasyny kesgitlemekde
peýdalanylýar.
Aşakdaky
suratda elektrik geçirijiliginiň elektrolit erginleriň
konsentrasiýasyna baglylygy görkezilýär.
Elektrolitik ölçeg özgerdijiler
Wagtyň dowamynda konsentrasiýany üznüksiz kesgitlemeli bolanda,
özgerdijiler akymlaýyn (проточный) ýerine ýetirilýär. Köplenç ýagdaýlarda
ikinji elektrod bolup metallik gabyň diwary hyzmat edýär. Erginleriň elektrik
geçirijiligi temperatura örän bagly bolup durýar.
Pýezoelektrik datçikli özgerdijiler
x
y
z
Gazyň basyşyny ölçemek üçin niýetlenilýän pýezoelektriki
datçigiň esasyndaky
ölçeg özgerdijiniň gurluşy
aşakdaky
suratda görkezilendir.
P
basyş metallik
membrana
(1)
täsir etmek bilen metallik prokladkalara
(2)
gysylan kwars
plastinalaryna
(3)
berilýär. Özgerdijidäki şarik
(4)
basyşyň kwars plastinasynyň
üstünde deň ýaýramagyna hyzmat edýär. Aralyk prokladka çykgyt
(5)
bilen
birikdirilen. Çykgyt gowy izolýasion materialyndan ýerine ýetirilen wtulkanyň
içinden geçýär.
P
basyşyň täsirinde çykgyt
(5)
bilen özgerdijiniň gabarasynyň
arasynda potensiallaryň tapawudy ýüze çykýar we ol
aşakdaky ýaly
formulirlenýär:
Bu ýerde
,
Q
– kwars plastinasynda ýüze çykýan zarýad,
С
п
– özgerdijiniň sygymy,
С
0
– geçiriji simlerde
naprýaäeniýäni
döredýän abzalyň içki zynjyrynyň sygymy,
k
–
kwarsyň pýezoelektriki moduly,
S
– basyşyň täsir edýän
membranasynyň üstki meýdany. Özgerdijide döreýän
potensiallaryň tapawudynyň bahasyna görä ölçenilýän basyşyň
bahasyny kesgitlemäge mümkinçilik
bardyr
.
Pýezoelektrik
datçikli
ölçeg özgerdijilerinde kwarsyň
ulanylmagynyň birnäçe sebäpleri bardyr. Kwarsyň pýezoelektriki
özboluşlulygy
onuň
ýokary izolýasion artykmaçlygy we ýokary
mehaniki berkligi bilen tapawutlan
dyryl
ýar. Mundan başga
-
da
,
kwarsyň pýezoelektrik häsiýetnamasy temperaturanyň giň
predelindäki täsirlerine durnuklydyr. Pýezoelektrik ölçeg
özgerdijilerinde kwarsdan başga-da
, b
ariý
t
itanyndan (BaTiO3) bolan
polýarizirlenen keramika peýdalanylýar.
Plastinalaryň ölçegleri we sany zarýadyň
gerekli bahasyna we konstruktiw aýratynlyklaryna
görä saýlanylýar.
Pýezoelektrik ölçeg özgerdijisinde döreýän zarýad ölçeg
abzalynyň zynjyryna barýar. Şonuň üçin hem
,
pýezoelektrik
ölçeg özgerdijilerinde giriş garşylygy uly bolmalydyr (10
12
-
10
15
Om
çäklerinde
),
amalyýetde
bu mesele giriş garşylygy
uly bolan elektron güýçlendirijini ulanmak bilen
çözülýär
.
Zarýadyň
“
akmasy
”
(стекание) zerarly
bu ölçeg özgerdijileri çalt üýtgeýän ululyklary
(üýtgeýän güýçleri, basyşy, wibrasiýanyň
ululyklaryny, tizlenmeleri) ölçemekde
peýdalanylýar.
Ultrases yrgydylaryna ýygylygy 20000
Gs-den ýokary bolan, ýagny adamyň
gulagynyň kabul edip bilýän ses
yrgyldylaryndan hem ýokary bolan
mehaniki yrgyldylar degişlidir. Gaty,
suwuk we gaz görnüşli gurşawlarda
u
ltrases yrgyldynyň ýaýramagy şol
gurşawlaryň gurluş düzümine baglydyr.
Meselem, gazlar üçin bu yrgyldynyň
ýaýraýyş tizligi 200
-
1300 m/s,
suwukluklar üçin 1100-2000 m/s, gaty
materiallar üçin bolsa 1500
-
8000 m/s
aralygynda bolýar.
1
we
2
pýezoelementler turba geçirijiniň düýbünde
ýerleşdirilýär we
3
generatordan birnäçe ýüz kilogers
ýygylykda oýandyrylýar. Pýezoelementleriň her biri
4
d
ä
nd
e
rijiniň kömegi bilen gezekli-gezegine çalşyp,
hem şöhlelendiriji
,
hemem kabul ediji bolup işleýär.
Şeýle görnüşde
u
ltrases yrgyldylary ilki akymyň ugry
boýunça, soňra onuň garşysyna ugradylýar. Birinji
ýagdaýda yrgyldynyň we akymyň tizlikleri goşulýar,
ikinji ýagdaýda bolsa biri-birinden aýrylýar. Gurşaw
boýunça signal geçip bolandan soňra, pýezoelemente
kabul edilýär,
5
güýçlendirijide güýçlendirilýär we
6
ölçeg gurluşyna kabul edilýär. Kabul edilen
yrgyldynyň tapawudy gurşawyň tizligine gö
n
i bagly
bolýar.
Ultrases yrgyldylaryny pýezoelektrik şöhlelendirijilerde kwars plastinasy ulanylýar. Şunda
kwars kristalyn
a
X
elektrik okunyň ugrunda üýtgeýän elektrik meýdanyny döredýän
U
x
üýtgeýän naprýaženiýe goýulýar. Dikligine ters pýezoelektrik effekti
X
oky boýunça
plastinanyň deformasiýasyndan alynýar. Şunda plastinanyň galyňlygynyň otn
o
sitel üýtgemegi
indiki deňleme bilen kesgtlenilýär
:
Keselegine ters pýezoelektrik effekti
Y
mehan
i
k
i
okunyň
ugryndaky deformasiýadan alynýar. Şu ýagdaýda
plastinanyň uzynlygynyň otnositel üýtgemesi
indiki
ýaly
bolýar:
Peýdalanyl
an
edebiýatlaryň sanawy
1.
Gurbanguly Berdimuhamedow.
Bilim – bagtyýarlyk, ruhubelentlik, rowaçlyk. – A.: Türkmen döwlet
neşirýat gullugy, 2014.
2.
Gurbanguly Berdimuhamedow.
Türkmenistan Durnukly ösüşiň maksatlaryna ýetmegiň ýolunda. –
Aşgabat, 2018.
3.
B.Bekmyradow.
Ölçeg usullary we serişdeleri. Ýokary okuw mekdepleri üçin okuw kitaby. – A.: Ylym,
2015.
4.
B.Jumaýew, A.Janmyradow, Ý.Muhammedow
. Gözegçilik
-
ölçeg serişdeleri.
– A.: Ylym, 2021.
5.
В.Ю.Шишмарёв
. Метрология, стандартизация, сертификация и техническое регулирование:
учебник для студентов. – М.: «Академия», 2016.
Internet sahypalary:
1.
www.minjust.gov.tm
2.
www.gollanma.com
3.
www.turkmenistan.gov.tm
4.
www.tmkitap.com
5.
www.science.gov.tm
6.
www.eleccircuit.com
7.
www.wikipedia.org
M
O
D
E
R
N
I
S
A
T
I
O
N
O
F
H
I
G
H
E
R
E
D
U
C
A
T
I
O
N
I
N
C
E
N
T
R
A
L
A
S
I
A
T
H
R
O
U
G
H
N
E
W
T
E
C
H
N
O
L
O
G
I
E
S
(
H
i
E
d
T
e
c
)
EGER GOŞMAÇA SORAG ÝÜZE ÇYKSA, ONDA MENIŇ BILEN HABARLAŞYP BILERSIŇIZ !!!
e
-
m
a
i
l
:
b
a
y
r
a
m
t
d
e
i
8
7
@
m
a
i
l
.
r
u
Skype ID: bayramtdei87
O
t
a
g
:
3
3
1
2
–
T
e
h
n
i
k
i
u
l
g
a
m
l
a
r
y
ň
a
w
t
o
m
a
t
i
k
a
s
y
k
a
f
e
d
r
a
s
y
D
D
i
i
ň
ň
l
l
a
a
n
n
i
i
ň
ň
i
i
z
z
ü
ü
ç
ç
i
i
n
n
k
k
ö
ö
p
p
s
s
a
a
g
g
b
b
o
o
l
l
u
u
ň
ň
!
!
M
O
D
E
R
N
I
S
A
T
I
O
N
O
F
H
I
G
H
E
R
E
D
U
C
A
T
I
O
N
I
N
C
E
N
T
R
A
L
A
S
I
A
T
H
R
O
U
G
H
N
E
W
T
E
C
H
N
O
L
O
G
I
E
S
(
H
i
E
d
T
e
c
)
This project focuses on the modernization of higher education in Central Asia using new technologies. It includes themes like ionization, piezoelectricity, and ultrasonic devices. The initiative aims to enhance learning experiences and teaching methodologies in the region. Various educational institutions in Central Asia are actively involved in implementing these advanced technologies to improve education quality. Through the integration of innovative approaches, higher education in Central Asia is evolving to meet the demands of the digital age.
Download Presentation
Please find below an Image/Link to download the presentation.
The content on the website is provided AS IS for your information and personal use only. It may not be sold, licensed, or shared on other websites without obtaining consent from the author. Download presentation by click this link. If you encounter any issues during the download, it is possible that the publisher has removed the file from their server.
E N D
Presentation Transcript
MODERNISATION OF HIGHER EDUCATION IN CENTRAL ASIA THROUGH NEW TECHNOLOGIES ( HiEdTec ) T ZE TEHNOLOGI ALAR ARKALY MERKEZI AZI ADA OKARY BILIMI K MILLE DIRILMEGI https://hiedtec.ecs.uni-ruse.bg/?cmd=gsIndex
MODERNISATION OF HIGHER EDUCATION IN CENTRAL ASIA THROUGH NEW TECHNOLOGIES ( HiEdTec ) T RKMENISTANY D WLET ENERGETIKA INSTITUTY STATE ENERGY INSTITUTE of TURKMENISTAN www.tdei.edu.tm Tehniki ulgamlary awtomatikasy kafedrasy Department of automation of technical systems Sapak: G zeg ilik- l eg seri deleri Course: Control-measurement devices Kafedra m diri, uly mugallym Juma ew Ba ram bayramtdei87@mail.ru +993 61 14 82 24
MODERNISATION OF HIGHER EDUCATION IN CENTRAL ASIA THROUGH NEW TECHNOLOGIES ( HiEdTec ) Tema: Ionizassion, p ezoelektrik we ultrases dat ikleri Ionizasion we elektrolitik l eg zgerdijiler P ezoelektrik dat ikli zgerdijiler Ultrases dat ikleri
MODERNISATION OF HIGHER EDUCATION IN CENTRAL ASIA THROUGH NEW TECHNOLOGIES ( HiEdTec ) Ionizasion l eg zgerdijiler ionizirle ji hl ni t sirinde gazlary ionla ma a-da l uminessensi a hadysasyny d remegine esaslan ar. Eger- de suratda g rkezilen gaz sakla an kamera - hleler (radioaktiw hleler) bilen t sir edilse, onda elektrik zynjyryna birikdirilen elektrodlary arasyndan tok akar. Bu tok elektrodlara beril n napr a eni , gaz gur awyny d z mine we dykyzlygyna, kamerany we elektrody ionizirle ji hlenenm ni zbolu lylygyna we intensiwligine baglydyr. k bir maddalarda I mA l eglerine,
MODERNISATION OF HIGHER EDUCATION IN CENTRAL ASIA THROUGH NEW TECHNOLOGIES ( HiEdTec ) A akdaky suratda kameradaky togu (I) bahasyny elektrodlara beril n napr a eni we hlenenm ni intensiwligine (J) baglylygy g rkezil r. I II III IV V I J J 2 1 2 J 1 J U 0
MODERNISATION OF HIGHER EDUCATION IN CENTRAL ASIA THROUGH NEW TECHNOLOGIES ( HiEdTec ) I b leginde kameradaky tok H si etnamany elektrodlaryna go ulan napr a eni g ni proporsionallykda s r, so ra onu okarlanmasy pesel r we II b lekde do gunla ma agda yna ge r. Bu agda y e le bolmagy kamerada d re n hemme ionlary elektrodlara et ndigini g rkez r. H si etnamany III b leginde ikilenji ionizasiany t sirinde ionizasion tok ene-de s p ba la ar. Ikilenji ionizasi a hadysasy birlenji elektronlary we ionlary ne tral molekulalara urulmagy bilen d ndiril r. Mundan be l k napr a eni ni be gelmegi (IV b l m) ba langy ionizasi a bagly bolma ar we zn ksiz razr ad ba la ar. zn ksiz razr ad bolsa di e hlenenm ni intensiwligine bagly bolup gal ar. onu
MODERNISATION OF HIGHER EDUCATION IN CENTRAL ASIA THROUGH NEW TECHNOLOGIES ( HiEdTec ) Gaty materiallarda - hleler gatlagy kesip ge m n, si ip gal arlar, bu hleleri onlar a mikrometr galy lygy kesip ge m ge ukyby bardyr. onu in hem, - hleleri ulanmaly bolanda - hlelendirijini zgerdijini i inde erle dirmeli bol ar. - hleler pozitronlary akymy bolup, - hlelere garany da olary ionizirle ji g ji pesdir, emma ge ijilik ukyby okarydyr. - hleler millimetr galy lykdaky materiallary kesip ge m ge ukyplydyr. onu in hem, olary zgerdijini i inde we da ynda erle dirip bol ar.
MODERNISATION OF HIGHER EDUCATION IN CENTRAL ASIA THROUGH NEW TECHNOLOGIES ( HiEdTec ) A akdaky suratda ionizasion membranaly manometr g rkezilen. Bu suratdan g rn i aly, 1 a-da hlenendiriji, 2 membrana, 3 gozganma an elektrod. Gozganma an elektrod membranadan izolirlenendir. 2 we 3 elektrodlary arasyna togu do gunla magy in eterlik potensiallary tapawudy go ul ar. Manometre beril n ? basy y tgemesinde membrana egrel r, onu egrelmegi bilen iki elektrody arada lygy we ionizasion togu bahasy tge r.
MODERNISATION OF HIGHER EDUCATION IN CENTRAL ASIA THROUGH NEW TECHNOLOGIES ( HiEdTec ) -b lejikler elektronlary tarapyndan netijesinde -b lejikleri belli bir b legi serpikdiril r. -b lejikleri maddany gatlagyny galy lygyna baglylykda si dirilmesi h si etlendiril r: N N = maddadan we adrosy si diril r, ge enlerinde bilen e lelikde, maddany t sirle ip, t sirle m ni olar a akdaky g rn de d e 0
MODERNISATION OF HIGHER EDUCATION IN CENTRAL ASIA THROUGH NEW TECHNOLOGIES ( HiEdTec ) N N = 0 d e Bu erde, N -b lejikleri sany, d gatlagy galy lygy, N0 si dir n maddany ok halatynda -b lejikleri sany, gow ama koeffisi enti. - hleler radioaktiw wr li iklerde ze yk an r n ki i uzynlykly (10-8 10-11sm klerinde) elektromagnit yrgyldylardyr. - hleleri ge ijilik ukyby r n okarydyr. Maddany i inden ge ip, - hleler a akdaky de lige la yklykda gow a arlar.
MODERNISATION OF HIGHER EDUCATION IN CENTRAL ASIA THROUGH NEW TECHNOLOGIES ( HiEdTec ) = d J J e 0 Bu erde, J maddany i inden ge en - hleleri intensiwligi, J0 madda beril n - hleleri intensiwligi, d maddany galy lygy, G rkezilen baglan yklar suwuklyklary we gazlary dykyzlygyny we be lekileri l emeg m mkin ilik ber r. koeffisi enti. galy lygyny, gow ama materiallary
MODERNISATION OF HIGHER EDUCATION IN CENTRAL ASIA THROUGH NEW TECHNOLOGIES ( HiEdTec ) Ionizasion kameralary we hasaplagy lary konstruksi asy d rli g rn li bolup, olar hlenenm ni g rn ine baglydyr. A ratyn b lejikleri hem-de uly bolmadyk - hlelenmeleri hasaba almak in gazzar adsyzlanmaly (gazorazr ad) hasabalgy lar pe dalanyl ar. Gazzar adsyzlanmaly hasaplagy metallik silindri i inde dartylan in ejik wolfram siminden (2) ybarat bolup, bu elektrodlary ikisi hem a na silindre (3) erle dirilen. Elektrodlary arasyndaky gi i lik ki i basy da gaz bilen dolduryl ar. metallik silindrden (1),
MODERNISATION OF HIGHER EDUCATION IN CENTRAL ASIA THROUGH NEW TECHNOLOGIES ( HiEdTec ) - hlenendirijiler l eg tehnikasynda hlenendirmek bolamalydyrlar (kobalt-60, stronsi -90, plutoni -239). Ionizirle ji hlenenme pe dalanyl an l eg abzallary esasy artykma lygy kontaktsyz l eg ge irmeklik m mkin iligi bolup dur ar. Kontaktsyz l eg ge irmek, esasan, partlama howply we agressiw a-da temperaturasy okary hem-de uly basy astynda dur an gur awlarda l eg ge irmekde r n zerurdyr. Bu l eg zgerdijileri esasy etmez iligi rite biologiki goragy pe dalanylmasydyr. h km nde pe dalanyl an eterlik radioaktiw izotoplar , , pe dalanyl ar. e meler hlenendiriji energi a in derejede e e
MODERNISATION OF HIGHER EDUCATION IN CENTRAL ASIA THROUGH NEW TECHNOLOGIES ( HiEdTec ) Elektrolitik l eg zgerdijiler Elektrolitik l eg zgerdijiler elektrolit suwuklygyny gar ylygyna we konsentrasi asyna baglylykda i lemeklige esaslanandyr. Olar, esasan-da, suwuklyklary we erginleri pe dalanyl ar. A akdaky suratda elektrik ge irijiligini elektrolit erginleri konsentrasi asyna baglylygy g rkezil r. 1 Om sm konsentrasi asyny kesgitlemekde
MODERNISATION OF HIGHER EDUCATION IN CENTRAL ASIA THROUGH NEW TECHNOLOGIES ( HiEdTec ) Elektrolitik l eg zgerdijiler dowamynda konsentrasi any zgerdijiler akymla yn ( ) erine etiril r. K plen agda larda ikinji elektrod bolup metallik gaby diwary hyzmat ed r. Erginleri elektrik ge irijiligi temperatura r n bagly bolup dur ar. 1 ( 0 = zn ksiz kesgitlemeli bolanda, Wagty + ) t
MODERNISATION OF HIGHER EDUCATION IN CENTRAL ASIA THROUGH NEW TECHNOLOGIES ( HiEdTec ) P ezoelektrik dat ikli zgerdijiler dat ikleri i le i i g n mel dartylmany t sirinde k bir kristallarda elektrik zar adyny d remegine esaslanandyr. P ezoelektrik l eg zgerdijilerinde, esasan, kwars k halatlarda bolsa, segnet duzlaryny kristallary pe dalanyl ar. P ezolelektrik l eg zgerdijisi ta arlanylanda kwars kristalyndan plastina kesilip alyn ar. Kesilip alnan plastinany granlary kristaly ??-optiki okuna, ??- mehaniki okuna we ??-elektrik okuna perpendikul ar bolmalydyr ?? P ezoelektrik p ezoelektrik effektine, agny mehaniki ?? ??
MODERNISATION OF HIGHER EDUCATION IN CENTRAL ASIA THROUGH NEW TECHNOLOGIES ( HiEdTec ) Plastina elektrik okuny ugrunda ??g ji t sir edende, X granda zar ad (Qx) d re r. Plastina mehaniki okuny ugrunda ??g ji t sir edende, Y granda zar ad (Qy) d re r. z Q = kF y x x a = Q kF y x b x
MODERNISATION OF HIGHER EDUCATION IN CENTRAL ASIA THROUGH NEW TECHNOLOGIES ( HiEdTec ) Gazy basy yny l emek in ni etlenil n p ezoelektriki dat igi esasyndaky l eg zgerdijini gurlu y a akdaky suratda g rkezilendir. P basy metallik membrana (1) t sir etmek bilen metallik prokladkalara (2) gysylan kwars plastinalaryna (3) beril r. zgerdijid ki arik (4) basy y kwars plastinasyny st nde de a ramagyna hyzmat ed r. Aralyk prokladka ykgyt (5) bilen birikdirilen. ykgyt gowy izol asion materialyndan erine etirilen wtulkany i inden ge r.
MODERNISATION OF HIGHER EDUCATION IN CENTRAL ASIA THROUGH NEW TECHNOLOGIES ( HiEdTec ) P basy y t sirinde ykgyt (5) bilen zgerdijini gabarasyny arasynda potensiallary tapawudy ze yk ar we ol a akdaky aly formulirlen r: ? = ??+ ?0 2? ?? = 2 ??+ ?0? Bu erde, Q kwars plastinasynda ze yk an zar ad, zgerdijini sygymy, napr a eni ni d red n abzaly i ki zynjyryny sygymy, k kwarsy p ezoelektriki moduly, S basy y t sir ed n membranasyny stki me dany. potensiallary tapawudyny bahasyna g r l enil n basy y bahasyny kesgitlem ge m mkin ilik bardyr. ge iriji simlerde 0 zgerdijide d re n
MODERNISATION OF HIGHER EDUCATION IN CENTRAL ASIA THROUGH NEW TECHNOLOGIES ( HiEdTec ) dat ikli l eg P ezoelektrik ulanylmagyny birn e seb pleri bardyr. Kwarsy p ezoelektriki zbolu lulygy onu okary izol asion artykma lygy we okary mehaniki berkligi bilen tapawutlandyryl ar. Mundan ba ga-da, kwarsy p ezoelektrik h si etnamasy predelind ki t sirlerine durnuklydyr. zgerdijilerinde kwarsdan ba ga-da, bari titanyndan (BaTiO3) bolan pol arizirlenen keramika pe dalanyl ar. Plastinalary l egleri we sany zar ady gerekli bahasyna we konstruktiw a ratynlyklaryna g r sa lanyl ar. zgerdijilerinde kwarsy temperaturany P ezoelektrik gi l eg
MODERNISATION OF HIGHER EDUCATION IN CENTRAL ASIA THROUGH NEW TECHNOLOGIES ( HiEdTec ) P ezoelektrik l eg zgerdijisinde d re n zar ad l eg abzalyny zynjyryna bar ar. onu in hem, p ezoelektrik l eg zgerdijilerinde giri gar ylygy uly bolmalydyr (1012- 1015Om klerinde), amaly etde bu mesele giri gar ylygy uly bolan elektron g lendirijini ulanmak bilen z l r. Zar ady akmasy ( ) zerarly bu l eg zgerdijileri alt tge n ululyklary ( tge n g leri, basy y, wibrasi any ululyklaryny, tizlenmeleri) l emekde pe dalanyl ar.
MODERNISATION OF HIGHER EDUCATION IN CENTRAL ASIA THROUGH NEW TECHNOLOGIES ( HiEdTec ) Ultrases yrgydylaryna ygylygy 20000 Gs-den okary bolan, agny adamy gulagyny kabul edip bil n ses yrgyldylaryndan hem okary bolan mehaniki yrgyldylar degi lidir. Gaty, suwuk we gaz g rn ligur awlarda ultrases yrgyldyny a ramagy ol gur awlary gurlu d z mine baglydyr. Meselem, gazlar in bu yrgyldyny a ra y tizligi suwukluklar in 1100-2000 m/s, gaty materiallar in bolsa 1500-8000 m/s aralygynda bol ar. 200-1300 m/s,
MODERNISATION OF HIGHER EDUCATION IN CENTRAL ASIA THROUGH NEW TECHNOLOGIES ( HiEdTec ) 1 we 2 p ezoelementler turba ge irijini d b nde erle diril r we 3 generatordan birn e z kilogers ygylykda o andyryl ar. P ezoelementleri her biri 4 d nderijini k megi bilen gezekli-gezegine al yp, hem hlelendiriji, hemem kabul ediji bolup i le r. e leg rn de ultrases yrgyldylary ilki akymy ugry bo un a, so raonu gar ysyna ugradyl ar. Birinji agda da yrgyldyny we akymy tizlikleri go ul ar, ikinji agda da bolsa biri-birinden a ryl ar. Gur aw bo un a signal ge ip bolandan so ra, p ezoelemente kabul edil r, 5 g lendirijide g lendiril r we 6 l eg gurlu yna kabul edil r. Kabul edilen yrgyldyny tapawudy gur awy tizligine g ni bagly bol ar.
MODERNISATION OF HIGHER EDUCATION IN CENTRAL ASIA THROUGH NEW TECHNOLOGIES ( HiEdTec ) Ultrases yrgyldylaryny p ezoelektrik hlelendirijilerde kwars plastinasy ulanyl ar. unda kwars kristalyna X elektrik okuny ugrunda tge n elektrik me danyny d red n Ux tge n napr a eni e go ul ar. Dikligine ters p ezoelektrik effekti X oky bo un a plastinany deformasi asyndan alyn ar. undaplastinany galy lygyny otnositel tgemegi indiki de leme bilen kesgtlenil r: ? ? ? Keselegine ters p ezoelektrik effekti Y mehaniki okuny ugryndaky deformasi adan alyn ar. u agda da plastinany uzynlygyny otnositel tgemesi indiki aly bol ar: =??? ? ? = ??? ?
MODERNISATION OF HIGHER EDUCATION IN CENTRAL ASIA THROUGH NEW TECHNOLOGIES ( HiEdTec ) Pe dalanylan edebi atlary sanawy 1. Gurbanguly Berdimuhamedow. Bilim bagty arlyk, ruhubelentlik, rowa lyk. A.: T rkmen d wlet ne ir at gullugy, 2014. 2. Gurbanguly Berdimuhamedow. T rkmenistan Durnukly s i maksatlaryna etmegi olunda. A gabat, 2018. 3. B.Bekmyradow. l eg usullary we seri deleri. okary okuw mekdepleri in okuw kitaby. A.: Ylym, 2015. 4. B.Juma ew, A.Janmyradow, .Muhammedow. G zeg ilik- l eg seri deleri. A.: Ylym, 2021. 5. . . . , , : . .: , 2016. Internet sahypalary: 1. www.minjust.gov.tm 2. www.gollanma.com 3. www.turkmenistan.gov.tm 4. www.tmkitap.com 5. www.science.gov.tm 6. www.eleccircuit.com 7. www.wikipedia.org
MODERNISATION OF HIGHER EDUCATION IN CENTRAL ASIA THROUGH NEW TECHNOLOGIES ( HiEdTec ) Di lani iz in k p sagbolu ! EGER GO MA A SORAG ZE YKSA, ONDA MENI BILEN HABARLA YP BILERSI IZ !!! e-mail: bayramtdei87@mail.ru Skype ID: bayramtdei87 Otag: 3312 Tehniki ulgamlary awtomatikasy kafedrasy
![READ⚡[PDF]✔ Emerging Space Powers: The New Space Programs of Asia, the Middle Ea](/thumb/21554/read-pdf-emerging-space-powers-the-new-space-programs-of-asia-the-middle-ea.jpg)
